Chronologiczna lista materiałów, zarówno historycznych, jak i współczesnych, stanowiąca bogate źródło informacji o Pińczowie oraz jego zespole zamkowym. To propozycja szczególnie dla osób pragnących poszerzyć swoją wiedzę i odkryć mniej znane fakty z historii miasta. Większość z tych opracowań dostępna jest dziś w formie cyfrowej w repozytoriach akademickich, muzealnych, bibliotecznych oraz archiwalnych.
Szymon Pistorius „Wizerunek Łaźni Pińczowskiej”
Przemowa do Mikołaja Korycińskiego z Korytna, w formie wierszowanego utworu, w którym autor bogato opisuje szczegóły słynnej Pińczowskiej Łaźni. Przytacza również wiele ówczesnych wierszy i historii wyrytych na jej murach.
Przedruk utworu można znaleźć w artykule pt. „Dawnieysza Literatura Polska. Wizerunek Łaźni Pińczowskiej” w „Dziennik Wileński. Historya i Literatura.” (tom 8, listopad 1829 r., str. 371-387)
dostępnym m.in. w Jagiellońskiej Bibliotece Cyfrowej link
czytaj-fragment
Wespazjan Hieronim Kochowski „Lata Potopu”
W dziele tym, poświęconym wojnie polsko-szwedzkiej, znajduje się krótki fragment opisujący odbicie zamku pińczowskiego, w którym przebywały oddziały szwedzkie i węgierskie dowodzone przez stronnika Szwedów, Mikołaja Gnoińskiego.
Cała książka dostępna jest m.in. w serwisie Docer Polska link czytaj-fragment
Erik Jönsson Dahlbergh - ilustracje pińczowskiego zamku
30 marca 1657 roku, wojska szwedzkie pod dowództwem króla Karola X Gustawa zajęły Pińczów wraz z zamkiem. To właśnie wtedy powstały dwie najbardziej znane ilustracje pińczowskiego zamku, które stworzył Erik Jönsson Dahlbergh,
kwartemistrz wojsk nieprzyjaciela i wybitny rysownik. Stworzył on dwie ilustracje, które zostały opublikowane w monumentalnym dziele Samuela Pufendorfa „De rebus a Carolo Gustavo Sueciae Rege gestis
commentatorium libri septem, elegantisimmis tabulis deneis exornati cum triplice indice” (1696 r., str. 252 i 254)
dostępnym m.in. w Bibliotece Narodowej link
Należy zaznaczyć, że na potrzeby tej publikacji, ilustracje zostały reprodukowane w formie rycin i zarazem wzbogacone o dodatkowe szczegóły oraz artystyczne wykończenie, w stosunku do oryginalnych ilustarcji
rycina-1 rycina-2
Niestety, los pierwszej oryginalnej ilustracji nie jest znany. Zachowała się natomiast druga zobacz która została zawarta w dziele Dahlberga „Grand Recueil de desseins” (ok. 1660 r.)
dostępnym m.in. w Szwedzkiej Bibliotece Narodowej link
Inwentarz Klucza Pińczowskiego
Cenny i obszerny dokument utworzony za czasów Wielopolskich, gdy cały zespół zamkowy jeszcze istniał i był jeszcze względnie w dobrym stanie.
Sporządzający go skryba przechodząc przez cały kompleks stworzył dokładny jego opis.
Dokument pozwala zorientować się w ułożeniu i przeznaczeniu zamkowych komnat, korytarzy, dziedzińców i oficyn, a także poznać wiele architektonicznych detali.
W inwentarzu znajduje się opis nie tylko zamkowego kompleksu, ale również otaczającego go zwierzyńca, budynków, ogrodu oraz reszty Pińczowa (m. in. Browar i Młyny) a także okolic czytaj-fragment
Oryginalny rękopis znajduje sie w Archiwum Państwowym w Kielcach / Archiwum Ordynacji Myszkowskich link
Plan miasta Pińczowa
Drobiazgowo wykonany plan miasta, utworzony za czasów Wielopolskich.
Widzimy jeszcze dokładne zarysy kompleksu zamkowego, a pod nim nowo powstały Pałac Wielopolskich, co może sugerować że zamek był już na pewnym etapie rozbiórki.
Plan nieco wypacza rzeczywiste proporcje, a dodatkowo jak pokazały badania archeologiczne wzgórza zamkowego z lat 1960-62,
detale planu nie do końca pokrywały się z ich wynikami zobacz
Cały plan w bardzo dużej rozdzielczości, na którym widać bogactwo detali, dostępny jest w Archiwum Głównym Akt Dawnych link
Inwentarz Ekonomiczny Dóbr Klucza Pińczowskiego
Znajdziemy tu m.in. szczegółowy opis Pałacu Wielopolskich, o którym autor pisze, iż: „[...] wewnątrz iest całkiem przez ostatnią Rewolucyą zrujnowany”.
Z kolei odnośnie zamku, autor wspomina: „[...] na przeciwko Pałacu jest góra, na której dawniej Zamek murowany był lecz zburzony i rozebrany został [...]”.
Opisuje on również kaplicę św. Anny jako „zupełnie spustoszoną, bez okien, drzwi i żadnych aparatów koscielnych” czytaj-fragment
Oryginalne rękopisy dostępne w Archiwum Państwowym w Kielcach / Archiwum Ordynacji Myszkowskich link
Emanuel Kratochville von Kronbach - obraz „Ansicht des Schlosses Pinczow im Kielcer Kreis”
Akwarela autorstwa Emanuela Kratochville von Kronbach, czeskiego urzędnika, literata i malarza. Na obrazie dostrzegamy liczne jeszcze zamkowe ruiny.
Poniżej, mury zamkowe wraz ze wzmacniającymi je skarpami. W narożniku murów dostrzegamy fragment czworobocznej baszty, a nieco dalej wejście do ogrodu włoskiego.
Jeszcze dalej widoczny jest fragment Pałacu Wielopolskich. a w tle, na wzgórzu, kaplica św. Anny.
Z „Inwentarza...” powstałego rok wcześniej, dowiadujemy się, iż Pałac Wielopolskich „[...] wewnątrz iest całkiem przez ostatnią Rewolucyą zrujnowany”,
natomiast kaplica św. Anny „[...] zupełnie spustoszona, bez okien, drzwi i żadnych aparatów kościelnych”.
zobacz
Obraz dostępny w Muzeum Narodowym w Kielcach (syg. MNKI/GR/2358).
Kajetan Wincenty Kielisiński - ilustracja „Brama Zamku Pińczowskiego”
Ilustracja Kajetana Wincentego Kielisińskiego z 1834-39 r., na podstawie wzoru Jerzego Głogowskiego z 1810 r.
Przedstawia pozostałości jednej z bram, najprawdopodobniej bramy wjazdowej na przedzamcze od strony wschodniej.
Ilustracja w dużej rozdzielczości dostępna w Bibliotece Narodowej link zobacz
Jan Nepomucen Chądzyński „Historyczno-statystyczne opisy miast starożytnych w ziemi sandomierskiej leżących. Z dodatkiem powieści z rzeczywistych wydarzeń, pod tytułem: Pustelnik w Iłżyckiej Puszczy. Tom III.”
Autor w rozdziale poświęconym Pińczowowi, przytacza wiele interesujących faktów historycznych, m.in. opis przyjęcia na zamku księżniczki Renaty Cecyli w towarzystwie królewicza Jana Kazimierza zmierzającej na zaślubiny z królem polski Władysławem IV.
Co interesujące, autor odkrył ten opis podczas remontu kościoła reformatów w Pińczowie jako „zbutwiały, pomiędzy innemi staremi papierami na strychu".
Cała książka dostępna jest w cyfrowych zasobach Biblioteki Narodowej link czytaj-fragment
Pamiętniki Sabiny z Gostowskich Grzegorzewskiej
Urodzona w 1808 roku w Marzęcinie niedaleko Pińczowa, polska pamiętnikarka, opisuje m.in. swoje wspomnienia z dzieciństwa związane z Pińczowem, pozostałościami po zamku, powodach jego zburzenia według „tradycji”,
znajomością z Wielopolskimi i wizytach w ich pałacu pod zamkiem.
Cała książka dostępna jest w Podlaskiej Bibliotece Cyfrowej link czytaj-fragment
Jan Wiśniewski „Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w Pińczowskiem, Skalbmierskiem i Wiślickiem”
Bardzo interesująca i warta przeczytania publikacja. Zawiera mnóstwo mało znanych informacji i ciekawostek na temat historii Pińczowa, zamku, budowli, wydarzeń i życia mieszkańców. Strony 234-321.
Cała książka dostępna jest w Cyfrowej Bibliotece UMCS link
Adam Miłobędzki „Zamek w Pińczowie za Myszkowskich. U początków nowożytnej rezydencji w Polsce.”
Artykuł zawierający najważniejsze wnioski po badaniach archeologicznych pod kierownictwem Adama Miłobędzkiego z lat 1960-62, które ponownie odkryły tę budowlę po latach zapomnienia.
Dostępny w książce „Sarmatia Artistica. Księga Pamiątkowa Ku Czci Profesora Władysława Tomkiewicza.” (PWN, 1968 r., str. 35-45)
Janusz Kuczyński „Wyniki badań dawnego zespołu zamkowego w Pińczowie”
Opublikowany w „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego 5” (str. 207-220) link
Aleksander Andrzejewski, Leszek Kajzer, Jerzy Sikora „Sprawozdanie z badań zamku w Pińczowie w 2005 roku”
Artykuł opublikowany w „Łódzkie Sprawozdania Archeologiczne” (2006-2007 r., nr 10, str. 337-352) link
Aleksander Stankiewicz - „Łaźnia i ogród w rezydencji Zygmunta Gonzagi margrabiego Myszkowskiego w Pińczowie”
Bardzo interesujący artykuł, będący pierwszą w polskiej historiografii próbą opisania wyglądu oraz treści ideowych słynnej łaźni znajdującej się w ogrodach zamku w Pińczowie.
Praca opublikowana w „Modus - prace z historii sztuki” (tom 15, 2015 r., str. 161-186) link